KRUPOWKI.biz

Centralne KRUPÓWKI 2

Spacer Krupówkami okolice Morskiego Oka

Na ogół uważa się, że środkowa część Krupówek ma zwartą zabudowę i tak to może wyglądać, gdy popatrzymy w głąb ulicy. Faktycznie rzadko kiedy więcej niż dwa domy łączą się ze sobą. Nawet murowane kamienice stoją osobno, choć bywa, że odstępy między nimi sa bardzo wąskie. Wynika to z tego, że murowanice przy Krupówkach spełniały wielorakie funkcje: frontowa, reprezentacyjna część parteru mieściła zwykle sklepy z obszernymi witrynami, w oficynach były punkty usługowe i warsztaty, a na piętrach - pensjonaty lub mieszkania prywatne.(...)
Takie właśnie wąskie przejście pozostawiono między domem Krzyżaka (mieściła się tutaj najstarsza apteka zakopiańska) a sąsiednim budynkiem (ul. Krupówki 37). Na poziomie parteru przejście jest jeszcze dośc wygodne, ale balkon pierwszego pietra niemal łączy obie budowle. Dom, o którym mowa, to jeden z trzech najstarszych murowanych budynków Krupówek, wzniesiony w latach 1899-1900 prawdopodobnie przez Stanisława Dydka dla Jana Mielocha. Do pozostałych najstarszych murowanic należy dom Samuela Leistena oraz hotel Morskie Oko - oba usytuowane naprzeciwko. W 1900 r. Mieloch odsprzedał swój dom Leonardowi Zwolińskiemu. Na drugim piętrze domu Zwolińskich mieszkał przez kilkadziesiąt lat jeden z najwybitniejszych architektów zakopiańskich - Eugeniusz Wesołowski.
W tym samym miejscu, ale nieco dalej od ulicy, stała willa Walerego Eljasza wzniesiona w latach 1876-1878 w stylu szwajcarskim. Był to pierwszy niegóralski dom w Zakopanem (nie licząc Kuźnic).(...) W domu przy Krupówkach Eljasz spędzał regularnie sezony letnie, aż do 1881 r., kiedy to sprzedał pierwszą Eljaszówkę Balbinie Zalewskiej z Warszawy, a potem wybudował sobie dwie wille przy Starej Polanie. Poświęcenie domu Eljasza przy Krupówkach było wielką uroczystością, którą uświetnił koncert orkiestry górniczej z Kuźnic, a ks. Stolarczyk w wygłoszonym z tej okazji kazaniu uznał ten moment za przełomowy w dziejach Zakopanego. Budynek spłonął podczas pożaru Krupówek w 1899 r.

Wysoka murowana kamienica na skrzyżowaniu Krupówek i ul. Galicy została wybudowana w 1900 r. przez Samuela Leistena z przeznaczeniem na hotel Centralny. Parter zajmowały rozmaite sklepy, przede wszystkim duży magazyn towarów bławatnych Leistena. (...) Hotel Centralny był jedynym w owych czasach tego typu obiektem bez własnej restauracji - goście korzystali z gastronomii sąsiedniego hotelu Morskie Oko (ul. Krupówki 30). Obiekt został zbudowany w 1897 r. przez Władysława Dzikiewicza jako okazały budynek drewniany, na miejscu spalonej w 1893 r. willi Jadwinówka, w której mieściła się pierwsza zakopiańska pracownia Stanisława Witkiewicza. W pożarze tym spłonęło wiele prac malarskich oraz wszystkie pierwsze szkice i projekty budynków w stylu zakopiańskim. (...) Przedsiębiorczy Władysław Dzikiewicz dostrzegł w kulturze i rozrywce interes nie gorszy od hotelowego i szybko dobudował do Morskiego Oka salę widowiskowo-balową, w której przy stolikach mogło zasiąść blisko 200 osób.

Naprzeciw Morskiego Oka stoi wysoka kamienica wybudowana przez żydowskiego kupca Maksa Mangla (ul. Krupowki 39) W 1949 r. odkupił ją Ignacy Krauzowicz, kuśnierz z Nowego Targu. Warto zwrócić uwagę na elewacje tego domu, szczególnie na ozdobne wykończenie balkonów. Dom Mangla, kamienica Zwolińskich, dom Leistena i stara część Morskiego Oka to budynki bardzo charakterystyczne dla tzw. krupówkowej secesji.(...) Patrząc na Krupowki, zwykle zwraca się uwagę na partery mijanych budynków, bo tam są sklepy, punkty usługowe, kawiarnie. Jeśli jednak podniesiemy wzrok na górne piętra, zobaczymy Krupówki całkiem inne, na pewno bardziej oryginalne.

Wszystkie cytaty pochodzą z książki Zakopane Przewodnik historyczny napisanej przez Macieja Pinkwarta i Lidię Długołęcką-Pinkwart.